1. အမွန္တရားနဲ႔ သည္းခံျခင္း ၊
2. အဖတ္ ၊ အသိ ၊အျမင္ ၊
3. အသိ၊ အတတ္၊ ပညာ (Knowledge, Art, Wisdom)  ၊
4. အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Knowledge and belief)

အမွန္တရားနဲ႔ သည္းခံျခင္း

သည္းခံလိုက္ပါ။ အခ်င္းခ်င္းေတြပဲ ။ ကိုယ္ကမွန္ေနတာပဲ သူေျပာတာ မွားေနမွန္းသိၾကတာပဲ။ သည္းခံလိုက္ပါဗ်ာ။ သည္းခံလိုက္ပါ။ သူကလည္း သူ႔ဘဝ ေကာင္းစားဖို႔အတြက္ သူ မင္းကို စြန္႔သြားရတာပါ။ သည္းခံ နားလည္လိုက္စမ္းပါ။ ဝမ္းနည္းမေနပါနဲ႔။ ဟုတ္ကဲ့ပါဗ်ာ ...။ သည္းခံပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ သည္းခံပါတယ္။ ခ်စ္၍ စြန္႔သြားတဲ့ မင္းကို သည္းခံေနခဲ့ဖူးပါတယ္။

သည္းခံလိုက္ပါ ဆိုတဲ့ စကားလုံးက ျမန္မာျပည္မွာ အသုံးအမ်ားဆုံး စကားလုံး ျဖစ္လာသလို၊ ယဥ္ေက်းမႈ တစ္ခုလည္း ျဖစ္လာခဲ႔ပါျပီ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘဝက ေရမလာရင္လည္း သည္းခံေပးရတယ္။ မီးမလာရင္လည္း သည္းခံေပးရတယ္။ ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ တက္လည္း သည္းခံတယ္။ ဘတ္စ္ကား လာတာ ၾကာတာကိုလည္း သည္းခံတယ္။ ဖုန္းလိုင္း ၾကိဳးျပတ္တာကိုလည္း လာျပင္တဲ့အထိ သည္းခံေစာင့္ေပးတယ္။ သည္းမခံတာကေတာ့ သူတို႔ပဲ။ ဖုန္းဘီလ္ မေဆာင္ရင္ ဖုန္းပိတ္တယ္။ အျမတ္ခြန္ေဆာင္တာ ေနာက္က်ရင္ ဒဏ္ရိုက္တယ္။ ေျမခြန္၊ အိမ္ခြန္၊ ဂိုေထာင္ခြန္ ေဆာင္တာ ေနာက္က်ရင္ ဒဏ္တပ္တယ္။ ဒီေနရာမွာ ေတြးစရာေတြ ျဖစ္လာရျပီ။

ဘာျဖစ္လို႔လည္း ဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေန႔စဥ္ ၾကဳံေတြ႔ေနရတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြ နဲဲ႔ သည္းခံျခင္း ၾကားထဲမွာ အဆင္ေခ်ာရဲ႕လား။ ပါဠိလို ခႏၲီ ကို ျမန္မာလို သည္းခံျခင္းလို႔ ဘာသာျပန္တာ အျပည့္အစုံ မွန္ရဲ႕လား။ “ရေသ့ ရဟန္းတို႔ရဲ႕ အလွက သည္းခံျခင္း”လို႔ ေလာကနီတိ ဆရာေတြက ေရးခဲ့တယ္။ ခႏၲီ သည္းခံျခင္းဟာ တကယ္ဆိုရင္ ေဒါသမပါပဲ တုန္႔ျပန္ရမယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ ထင္ျမင္မိပါတယ္။ ရေသ့ရဟန္း တစ္ပါးပါးကို ကၽြန္ေတာ္က မဟုတ္တန္းရား စြပ္စဲြေျပာဆိုမယ္။ ဒါကို သိသြားတဲ့ ရေသ့ရဟန္း တစ္ပါးပါးက သည္းခံလို႔ မရႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အမ်ားသူငါ သိရေအာင္ တုန္႔ျပန္မႈ တစ္ခုခု ျပန္လုပ္ရေတာ့မွာပါ။ ေဒါသမပါတဲ့ တုန္႔ျပန္မႈကို ျပဳလုပ္ရေတာ့မွာပါ။ အမွန္တရား အတြက္ သက္ေသျပရေတာ့မွာပါ။ အမွန္တရားနဲ႔ သည္းခံျခင္း ၾကားထဲမွာ အဆင္ေျပမႈ ရွိဖို႔ လိုအပ္လာပါျပီ။

တစ္ခါတုန္းက ဘုရားအေလာင္း ပုဏၰားဟာ သည္းခံျခင္းတရားကို ေဒါသႀကီးတဲ့ နဂါးမင္းကို ေဟာပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခါ ဘုရားအေလာင္းပုဏၰားနဲ႔ နဂါးမင္းတို႔ ေတြ႔ၾကတဲ့အခါ နဂါးမင္းရဲ႕ ေခါင္းတစ္ခုလုံး ဖူးေရာင္ေနပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဘုရားေလာင္းက ဘာျဖစ္တာလဲလို႔ ေမးတဲ့အခါမွာ သင္က သည္းခံရမယ္လို႔ ေဟာသြားတဲ့ အတိုင္း ငါက်င့္ေနတာပါလို႔ ေျပာတဲ့အခါမွာ ဘုရားေလာင္းက ငါသည္းခံတယ္လို႔ ဆိုလိုတာက ေဒါသမပါပဲ တုန္႔ျပန္ရမယ္လို႔ ဆိုတာ။ သင့္ကို ႏွိပ္စက္တဲ့သူေတြ ရွိရင္ သင့္တန္ခိုးကို သုံးျပီး ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္လို႔ ျပန္လည္ ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဘုရားလက္ထက္ေတာ္မွာ နေႏၵာပနႏၵ နဂါးမင္း .... မာနႀကီးတယ္၊ ေဒါသႀကီးတယ္။ သူ႔ကို ႐ိုး႐ိုး တရားေဟာလို႔ မရဘူး။ သည္းခံေနလို႔ မရေတာ့ ဗုဒၶရဲ႕ လက္ရုံးတစ္ဆူ ျဖစ္တဲ့ ရွင္ေမာဂၢလာန္ ကိုယ္ေတာ္က သူ႔ထက္ သုံးဆေလာက္ႀကီးတဲ့ နဂါးကိုဖန္ဆင္း၊ နဂါးမင္းကို ေတာင္နဲ႔ ညႇပ္ထားျပလိုက္မွ သံေဝဂရၿပီး လမ္းမွန္ကို ေရာက္သြားခဲ့တယ္။

“ရေသ့ ရဟန္းတို႔ရဲ႕ အလွက သည္းခံျခင္း” ဆိုတာကိုၾကည့္ရင္ သည္းခံတယ္ဆိုတာ အ႐ႈံးေပးတာလား၊ အ႐ႈံးေပးရတဲ့ သည္းခံျခင္းဟာ အလွလား။ (တလဲြ မေတြးပါနဲ႔၊ အေတြးမွားရင္ ေခ်ာ္ထြက္သြားမွာ စိုးလို႔ပါ) ေနာက္တစ္ခုက သည္းခံတဲ့ေနရာမွာ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ေတြရဲ႕ သင္ၾကားတဲ့ က်မ္းစာေတြကလည္း စိတ္ဝင္စားဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ ေယ႐ႈခရစ္က ဒီဘက္ပါးကို ရိုက္ရင္ က်န္တဲ့ ပါးတစ္ဖက္ကိုပါ ထိုးေပးလိုက္လို႔ သူ႔တပည့္ေတြကို ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕ ေရႊေက်ာင္းေရွ႕မွာ ေငြတိုးေခ်းစားသူေတြ လာၿပီး စီးပြားရွာေနတာကို ေတြ႔ေတာ့ ေယ႐ႈခရစ္က ၾကာပြတ္ကို ထဆဲြမိပါတယ္။ သည္းခံျခင္းဆိုတာ အကန္႔အသတ္ တစ္ခုအတြင္းမွာပဲ ရွိတယ္ဆိုတာ ျမင္ေတြ႔လိုက္ပါၿပီ။

ခုလို သည္းခံၿပီး ဖတ္ေပးတဲ့အတြက္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ သည္းခံတယ္ဆိုတာရဲ႕ အႏွစ္သာရကို ေလ့လာမိသေလာက္ အမွန္တရားကို ထိပါးလာရင္ ေဒါသ မပါပဲ တုန္႔ျပန္ေနတာကို ေတြ႔ခဲ့ၾကမွာပါ။ ေလာကနီတိမွာ ဖြင့္ဆိုထားတာေတြဟာ အယူအဆ တစ္ခုအေနနဲ႔ လက္ခံလို႔ ရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔လည္း ကိုယ့္အယူအဆနဲ႔ ကိုယ္ ဆင္ျခင္သုံးသပ္ၿပီး မွန္၏ မမွန္၏ စဥ္းစား ဆင္ျခင္သင့္ေၾကာင္းကိုသာ တင္ျပလိုက္ပါတယ္ ခင္ဗ်ာ။

အဖတ္ ၊ အသိ ၊အျမင္

       လူအမ်ားပင္ စာဖတ္တတ္ပါသည္...။
အဓိပၸါယ္ကို သိၾကပါသည္...။ သို ့ရာတြင္ စာေရးဆရာ၏ အာေဘာ္ ၊ စာေရးဆရာ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ ၊စာေရးဆရာ၏ ဆႏၵကို
သိျမင္တတ္သူကား နည္းေပသည္...။ စာဖတ္သူအမ်ားအျပားပင္ စာေရးဆရာ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုသိေအာင္ ေတြးသူျမင္သူကား
ရွားေပသည္...။
        စာကို စာအေနႏွင့္ ဖတ္ခ်င္၍ ဖတ္သည္...။ ဖတ္ေပ်ာ္ရႈေပ်ာ္ရွိ၍ ဖတ္သည္...။
အစအဆံုးဖတ္ၿပီးလွ်င္ ``ဖတ္လို ့ေကာင္းသားပဲ``ဟု မွတ္ခ်က္ခ်ခ်င္ခ်မည္..။
``ပ်င္းစရာႀကီးပါကြာ``ဟု ကဲ့ရဲ ့ခ်င္ ကဲ့ရဲ ့မည္...။ စာေရးဆရာ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုကား စာရင္းသြင္းလွခဲသည္။
        စာေရးဆရာသည္ သူ ့ရည္ရြယ္ခ်က္ကို တိုက္ရိုက္ေရးသည့္အခါေရးသည္...။ အရိပ္ျပ အေကာင္ထင္သေဘာမ်ိဳး
ေရးသည့္အခါ ေရးသည္..။ စာဖတ္သူက စာကို စာသက္သက္အျဖစ္ ဖတ္ျခင္းထက္ စာေရးသူ၏ဆႏၵကိုပါ
ေတြးၾကည့္လွ်င္ ပို၍ အရသာေတြ ့ေပမည္...။
စာေရးကတည္းက စာေရးဆရာတိုင္း ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ေရးၾက၍ စာေရးသူ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ကား အဓိကဟု ဆိုခ်င္ပါသည္...။
       ကၽြန္ေတာ္ခပ္ငယ္ငယ္က အဂၤလိပ္စာေရးဆရာတစ္ေယာက္ေရးေသာ ``ေက်ာင္းသားဘ၀ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး``
ဟူေသာ စာအုပ္ကို ဖတ္ဖူးသည္..။
သူေရးေသာ အဂၤလိပ္စာသည္ လြယ္သည္ ၊ ရွင္းသည္ ၊ နားလည္သည္..။ ထို ့ေၾကာင့္ သူ ့စာအုပ္ကို ဖတ္ၾကည့္မိသည္။
သူေရးေသာ အေၾကာင္းအရာမွာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို ့ ကေလးဆန္ပံု ၊ အဂၤလိပ္မ်ား၏ ယဥ္းေက်းမႈကို အၾကြင္းမဲ့အတုခိုးပံု ၊
အေတြးအေခၚမရင့္သန္ပံု တို ့ကို ေရးေသာေၾကာင့္ အစပထမတြင္ သူ ့ကို မုန္းသည္...။
ျမန္မာလူမ်ိဳးကို ႏွိမ့္ခ်ရမလား ၊ ကဲ့ရဲ ့ရမလားဟု စိတ္ဆိုးသည္...။ သူ ့စာအုပ္ကိုမဖတ္ေတာ့ဘဲ ပစ္ထားခဲ့သည္...။
        ဥပစာတန္းကို ေအာင္ၿပီးေသာအခါ စာအုပ္ေဟာင္းမ်ားကို ဖံုခါရင္း သူ ့စာအုပ္ကို ေတြ ့ျပန္သည္...။
ေမ့ေမ့ေလ်ာ့ေလ်ာ့ရွိေန၍ စာမ်က္ႏွာကို ဟိုလွန္သည္လွန္ လွန္ၾကည့္မိသည္...။
   ``ၿမိဳ ့၀န္ႀကီးသည္ အေဆာင္ကိုင္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ကမ္းနဖူးတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ေနသည္...။ သူ ့ကိုၾကည့္ရသည္မွာ
ခက္ခက္ထန္ထန္ရွိသည္...။ ကၽြႏု္ပ္တို ့ကို ျမစ္ေၾကာင္းစုန္ခြင့္မေပးဟု ေခါင္းတခါခါ ျငင္းဆန္ေနသည္...။
ကၽြႏ္ုပ္တို ့ကား ျမန္မာႏွင့္အဂၤလိပ္တို ့ စစ္ျဖစ္မည့္အေၾကာင္း အတြင္းစကားရထားေသာေၾကာင့္ ၿမိဳ ့၀န္ႀကီးသည္
ကၽြႏ္ုပ္တို ့အားဖမ္းဆီး၍ မႏ ၱေလးသို ့ေႏွာင္ႀကိဳးတည္းကာ ပို ့ေတာ့မည္ဟု တထိတ္ထိတ္ေနၾက၏...။
သို ့ရာတြင္ ေမွာင္ရီသန္းလာေသာအခါ ကၽြႏ္ုပ္တို ့ထံမင္းခ်င္းတစ္ေယာက္ ေပါက္လာၿပီးလွ်င္ ၿမိဳ ့၀န္ႀကီးအား
ကန္ေတာ့လက္ေဆာင္ ဆက္သပါက ျမစ္ေၾကာင္းစုန္ခြင့္ ျပဳမည့္အေၾကာင္း ေျပာၾကား၏...။
ကၽြႏု္ပ္တို ့ကား ပါသမွ် အဖိုးထိုက္ အဖိုးတန္တို ့ကို ခ်က္ခ်င္းေပးခဲ့ၿပီးလွ်င္ ဒုန္းစိုင္းစုန္ဆင္းခဲ့၏....။
ဤအျဖစ္အပ်က္ကား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ျဖစ္၍ ျမန္မာၿမိဳ ့၀န္ေၾကာင့္ ကၽြႏ္ုပ္တို ့ လြတ္ေျမာက္ခဲ့၏...။
အကယ္၍ ဤအျဖစ္အပ်က္မ်ိဳး အဂၤလန္ျပည္တြင္ ျဖစ္၍ ျမန္မာတို ့က အဂၤလိပ္တို ့ႏွင့္ စစ္ခင္းမည္ဆိုပါက
ကၽြႏ္ုပ္တို ့ အျဖစ္မ်ိဳးႏွင့္ႀကံဳေသာ ျမန္မာတို ့သည္ အဂၤလိပ္ၿမိဳ ့၀န္၏ ဖမ္းဆီးျခင္းကို ခံရရံုမက လန္ဒန္ၿမိဳ ့သို ့အေရာက္
သံေျခက်င္းခတ္ ၊ သံႀကိဳးတည္း၍ အပို ့ခံရမည္မွာ မုခ်ပင္..``
ဟူေသာ စာကို အမွတ္မထင္ဖတ္မိပါသည္....။
          စာေရးဆရာကား ျမန္မာတို ့အေပၚ စာနာမႈ ၊ေထာက္ျပမႈမ်ားကို အမွန္ကို ေရးပါလားဟု သိလာသည္...။
သူ ့ဆႏၵကို ျမင္လာသည္...။သူ ့ေစတနာကို ေလးစားလာသည္...။ ထို ့ေၾကာင့္ သူ ့စာအုပ္ကို အစအဆံုး ဖတ္ေတာ့သည္....။
           ျမန္မာတို ့သည္ အဂၤလိပ္မ်ားစီးေသာ ဘြတ္ဖိနပ္ကို စီးခ်င္က စီးႏိုင္ပါသည္...။ အဂၤလန္ကမွာယူ၍ ျမန္မာတို ့ႏွင့္
အရြယ္မေတာ္ေသာ အဂၤလန္ျပည္လုပ္ မေတာ့္တေတာ္ ဘြတ္ဖိနပ္မ်ားကို မစီးေစခ်င္ပါ...။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွထြက္ေသာ ျမန္မာ့ႏြားသားေရႏွင့္ ျမန္မာလုပ္ဘြတ္ဖိနပ္အရြယ္ေတာ္မ်ားကိုသာ စီးေစခ်င္သည္ဟု
ေရးထားသည္ကို ဖတ္မိျပန္သည္...။
       မွန္ေပစြ...။ ႏိုင္ငံျခားယဥ္ေက်းမႈ ျဖစ္ေသာ္လည္း ေခတ္မီ၍ အတုယူသင့္က ယူထိုက္သည္ဟု သေဘာေပါက္ပါသည္...။
သို ့ရာတြင္ ပံုတူကူယူလွ်က္ မိမိလူမ်ိဳးႏွင့္ မသင့္ေလ်ာ္ေသာ သူတပါးအား လံုး၀အားကိုးေသာ အတုခိုးနည္းမ်ိဳးကို မခိုးဘဲ
ကိုယ့္မူကိုယ့္ဟန္ ကိုယ့္လူမ်ိဳးႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ေခတ္မီအတုခိုးမႈတို ့ကို ခိုးသင့္သည္ဟု သေဘာေပါက္မိပါသည္...။
      ထိုစာအုပ္ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ ကိုလိုနီစနစ္ဘက္သား စစ္အမႈထမ္းျဖစ္စဥ္က အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖစ္ပါသည္...။
စာေရးသူသည္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ေသာ ျမန္မာတို ့ကို လိုက္လံႏွိမ္နင္းေနေသာ အရာရွိဘ၀တြင္ ရွိေနသည္...။
သို ့ပါလွ်က္ သူေရးခဲ့ေသာစာအုပ္တြင္ ျမန္မာတို ့ကား အသိေနာက္က်သည္...။
ေတာ္လွန္ေရးစိတ္ဓာတ္ ရွစ္ႏွစ္မွ် ေနာက္က်သည္...။ သီေပါမင္းကို အဂၤလိပ္ဖမ္းစကတည္းက အံုၾကြ ထၾကြ
ပုန္ကန္ထိုက္သည္ဟု ေရးခဲ့သည္...။
      သူ ့စာအုပ္တြင္ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဒသအသီးသီးရွိ ျမန္မာႏွင့္ တိုင္းရင္းသားတို ့ အဂၤလိပ္ႏွင့္တိုက္ေသာ တိုက္ပြဲမ်ားကို
စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေရးခဲ့သည္...။ သရုပ္ေဖာ္ေရးသားရာ၌ ေပၚေပၚလြင္လြင္ ရွိလွေပသည္...။
      သို ့ေသာ္ သူ ့ရည္ရြယ္ခ်က္ကား တိုက္ပြဲမ်ားအေၾကာင္းေရးရင္း ျမန္မာတို ့ပစၥဳပၸန္ကို သံုးသပ္၍ အနာဂတ္တြင္
သတိရွိေစလိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြးမိသည္....။ သူ ့အရိပ္အေျခကို ဖမ္းမိသည္... ။
သူ ့စာ၏အရသာကို ပို၍ခံစားမိသည္....။
သူ ့စာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ၿပီးကတည္းက စာဖတ္ပံုကို သတိထားခဲ့မိသည္.....။
        မည္သည့္စာအုပ္ကို ဖတ္ဖတ္ ၊စာေရးသူ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ကၽြန္ေတာ္ေတြးၾကည့္ေလ့ရွိသည္...။
သူ ့ေစတနာကို အကဲခတ္ ၾကည့္ေလ့ရွိသည္...။ သူ ့အသယ္အပို ့ ၊ အခ်ိတ္အဆက္အေရးအသားကို
ေလ့လာၾကည့္ေလ့ရွိသည္....။
        စာဖတ္ အသိ အျမင္ကား လိုတတ္ပါကလားဟု ဆင္ျခင္မိ၍ ဤေဆာင္းပါးကို ေရးျခင္း ျဖစ္ပါသည္....။
တကၠသိုလ္ေမာင္ေမာင္ႀကီး
(ျမန္မာစာ ပါေမာကၡ)

အသိ၊ အတတ္၊ ပညာ (Knowledge, Art, Wisdom)

လြန္ခဲ့သည့္ အႏွစ္ႏွစ္ ေထာင္ေက်ာ္က ဂရိတ္ ပညာရွိႀကီး အရစၥတိုတယ္ (Aristotle) က `လူသည္ သဘာ၀ အားျဖင့္ သိလိုေသာ ဆႏၵ ရွိသည္´ ဟု ဆုိဖူးသည္။ လူသည္ အရာရာ၌ သိခ်င္၊ တတ္ခ်င္စိတ္ ရွိေသာ

သတၱ၀ါ ျဖစ္သည္။ ထိုစိတ္ေၾကာင့္ လည္း သိလာ တတ္လာသည္။ ထုိသို႔ သိလာ တတ္လာ ေသာေၾကာင့္ပင္ လူ၏ ေနထုိင္မႈ အေျခအေနသည္ တုိးတက္လာခဲ့ သည္။

သိခ်င္သည့္ အေလ်ာက္ စုံစမ္း ေလ့လာ ေစ့ငု ေသာေၾကာင့္ `အသိ´ ကို ရရွိ လာသည္။ အသိ ရွိလာ ေသာေၾကာင့္ `အတတ္´ကို ရရွိ လာသည္ အသိ၊ အတတ္ တို႔ေၾကာင့္ `ပညာ´ သည္ ေပၚထြန္း လာေလသည္။ ယခု အခါ၌မူ အသိ ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `ပညာ ဗဟုသုတ´ ဟု ဆုိၾကသည္။ အတတ္ကိုလည္း ပညာဟု ေခၚၾကသည္။ `အတတ္ပညာ´ဟု ဆိုၾကသည္။

အသိႏွင့္ အတတ္ တုိ႔သည္ ပညာ ေပၚထြန္းရာ၌ အေထာက္ အပံ့ ျပဳသည္ မွန္၏။ သို႔ေသာ္ အသိခ်ည္း ပညာ မဟုတ္ေသး။ အတတ္ ခ်ည္း ပညာမဟုတ္ေသး။ အသိႏွင့္ အတတ္ ေပါင္းစပ္ၿပီး ေနာက္ ထုိ ေပါင္းစပ္ခ်က္ကို အေျချပဳ၍ ေတြးေခၚ ေျမာ္ျမင္ျခင္း၊ ဆင္ျခင္ သုံးသပ္ျခင္း တုိ႔ကို ျပဳၿပီးမွ ရရွိေသာ အဆီ အႏွစ္သည္ သာလွ်င္ `ပညာ´ ျဖစ္၏။ `ပညာ ဟူေသာ္ကား အျပစ္၊ အက်ိဳး ခဲြျခမ္း ႏုိင္ျခင္း ဥာဏ္တည္း´ ဟု ရွင္မဟာ သီလ၀ံသ၏ `ပါရာယန ၀တၱဳ´၌ ဆုိသည္။

`အတတ္ ပညာ´၊ `သိပၸံ ပညာ´၊ `ေဗဒင္ ပညာ´၊ `၀ိဇၨာ ပညာ´ စသည္ျဖင့္ အတတ္ မ်ားစြာကုိ `ပညာ´ တပ္၍ ဆုိေနၾက သည္ကို ကန္႔ကြက္ရန္ မရည္ရြယ္ျငားလည္း၊ အေကာင္း အဆုိး၊ အက်ိဳး အျပစ္ တုိ႔ကို ခဲြျခမ္း စိတ္ျဖာ၍ ေ၀ဖန္ ႏုိင္စြမ္း ရွိေသာ ဥာဏ္ကုိ ဆုိလိုရင္း ျဖစ္သည္ ဟူေသာ အခ်က္ကို အထူး သတိျပဳ ေစလုိေပသည္။

ဥာဏ္ဆုိသည္ မွာလည္း စစ္စစ္ အားျဖင့္ `အသိ´ပင္ ျဖစ္သည္။ အသိ ဆုိသည္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ သာမာန္ အျမင္၊ အေတြ႕ျဖင့္ သိေသာ အသိ၊ ေစ့ေစ့ စပ္စပ္ ျမင္ေတြ႕ေသာ အသိ၊ ထုိးထြင္း၍ ျမင္ေသာ အသိ၊ ဆင္ျခင္ ေ၀ဖန္ ပိုင္းျခား၍ သေဘာ တရားကို သိျမင္ေသာ အသိ စသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ရွိသည္။ ပညာ ဟူသည္ မွာလည္း အသိပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အသိ၊ အတတ္၊ ပညာ တို႔သည္ ဆက္စပ္ ေန၏။ သို႔ေသာ္ ထုိသုံးမ်ိဳး ေရာစပ္ ရာ၌ တမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အင္အားကို လိုက္၍ ပညာအရည္ အခ်င္းကို အကဲခတ္၍ သတ္မွတ္ ရသည္။

လူတုိင္း၌ အသိ ရွိ၏။ ထုိအသိသည္ အေပၚယံ အသိႏွင့္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိတို႔ ျဖစ္ေလရာ၊ အခ်ိဳ႕ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔၌ အေပၚယံ အသိ၏ အင္အားသာ ရွိၿပီးလွ်င္ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိအင္အား အလြန္ နည္းပါးသည္။ ဥာဏ္နည္းသည္ ဆုိႏုိင္သည္။ အခ်ိဳ႕ ၌မူ အေပၚယံ အသိလည္း ရွိသည္။ ထုိးထြင္း၍ သိေသာ အသိလည္း ရွိ၏။ မွန္းတမ္း အဆင့္၌ ရွိၾကသည္။ အခ်ဳိ႕မွာကား ထုိးထြင္း၍ သိျမင္ေသာ အသိအင္အား ေကာင္းသျဖင့္ အေပၚယံ အသိကို အေျချပဳ၍ သူတကာ ျမင္ႏုိင္ခဲ့သည့္ အျမင္၊ သိႏုိင္ ခဲ့သည့္ အသိတို႔ကို ရရွိေပသည္။ ဥာဏ္ႀကီးေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေပတည္း။

လူလူျခင္း အျမင္ အားျဖင့္ တူညီေသာ္လည္း ဥာဏ္အရည္အခ်င္း၌ ကြာျခား သြားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူေတာ္ႏွင့္ လူညံ့ဟူ၍ အမ်ိဳးအစား ကဲြျပားေလသည္။ ဥာဏ္ထက္ျမက္သူသည္ အတတ္ ပညာသင္ယူရာ၌ အျခားသူ တုိ႔ထက္ပုိ၍ ေပါက္ေရာက္ ျဖစ္ ေျမာက္သည္။ `တထြာျပ တလံျမင္သည္´ ဟူေသာ ဆုိရုိးစကားသည္ ထုိပုဂၢိဳလ္တုိ႔ အတြက္ ေပၚေပါက္လာသည္။´

ပင္ကိုဥာဏ္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ ေကာင္းျခင္း လကၡဏာ တစ္ခု ျဖစ္ေပ၏။ သို႔ေသာ္ ဥာဏ္ဟူသည္ ဓားႏွင့္ တူသည္။ ေသြးႏုိင္မွ ထက္သည္။ ပစ္ထားလွ်င္ သံေခ်းတက္၍ တုံးေခ်မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဥာဏ္၏ ေနာက္တြင္ ၀ီရိယ ပါရသည္။ ၀ီရိယ ဟူသည္ `အားထုတ္မႈ´ ျဖစ္သည္။ လူတုိင္း၌ စြမ္းအား ရွိ၏။ ထုိစြမ္းအားကို ထုတ္၍ သုံးသူသည္ အားေကာင္းမည္။ အားႀကီး လာမည္။ ထုတ္၍ မသုံးဘဲ ထားလွ်င္ အလဟႆ ျဖစ္မည္။ အားထုတ္မႈသည္ အေရး အႀကီးဆုံး ျဖစ္၏။ အၿမဲတမ္း အားထုတ္၍ ႀကိဳးပမ္း ေနျခင္းကို `လုံ႔လျပဳသည္´ဟု ဆုိၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `လုံ႔လ၊ ၀ီရိယ´ဟူ၍ ပူးတဲြ ေ၀ါဟာရ ျဖစ္လာသည္။ ဥာဏ္၌ ၀ီရိယ မပါလွ်င္ ထက္ျမက္ျခင္းသည္ တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့ပါး သြားေခ်မည္။ တျဖည္းျဖည္း တုံးဖုိ႔သာ ရွိေတာ့သည္။

ပညာသင္ၾကားေရး (တနည္းဆုိေသာ္) `ပညာေရး´ကို အဂၤလိပ္လုိ Education ဟု ေခၚဆုိသည္ကို အမ်ားသိၾကသည္။ ထုိေ၀ါ ဟာရသည္ Educere ဟူေသာ လက္တင္ဘာသာ ေ၀ါဟာရမွ ဆင္းသက္လာသည္။ အဓိပၸါယ္ရင္းမွာ `ဦးေဆာင္၍ ေခၚယူသည္။ ဆဲြထုတ္သည္´ ဟူ၏။ ဆုိလုိသည္မွာ တစ္ဦးက အျခားတစ္ဦးကို ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားကိုျဖစ္ေစ လုိအပ္သည့္ ပန္းတုိင္သို႔ ေရာက္ေလေအာင္ ဦးေဆာင္၍ ေခၚျခင္း၊ တစ္ဦးေသာ ပုဂၢိဳလ္ (သုိ႔) တစ္ခုေသာ ပစၥည္းက ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦး၏ နစ္ျမဳပ္လွ်က္ ရွိေသာ စြမ္းရည္တုိ႔ကုိ ဆဲြထုတ္ ေပးျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္။

`ပညာေရးသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ အားလုံး၌ ရွိေသာ စြမ္းရည္ တို႔ကို ညီညီ ညြတ္ညြတ္ တုိးတက္ ေစေရးပင္ ျဖစ္သည္။ ပညာေရးသည္ ကေလးငယ္ မ်ားကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္သည့္ အခန္းမွ ေက်ာင္းခန္းသို႔ ဆက္၍ ေရာက္ရွိ သြားသည္။ ေနာက္ေက်ာင္းငယ္၊ ေက်ာင္းႀကီးတုိ႔၌ သင္ယူ ၿပီးေသာ္လည္း ပညာ သင္ယူမႈသည္ မၿပီးဆုံးေပ။ တစ္သက္လုံး ဆက္လက္ သင္ယူ ေနရ၏။ ၿဗိတိသွ် သမုိင္း ပညာရွင္ႀကီး အက္ဒြပ္ဂစ္ဗန္း (Edward Gibbon, 1737 – 94) က လူတုိင္း၌ ပညာသင္ယူမႈသည္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ပထမသည္။ သူတပါးက မိမိအား သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကမူ မိမိကိုယ္တုိင္ မိမိက သင္ၾကားေပးျခင္း ျဖစ္၏ဟု ဆုိသည္´ ဟူ၍ ဂၽြန္လႊတ္ဘတ္ (John Lubbok) က သူ၏ `ဘ၀ကို အသုံးျပဳျခင္း´ (The Use of Life) စာအုပ္၌ ဆုိသည္။

သူတစ္ပါးထံမွ သင္ယူူျခင္း လုပ္ငန္းကို လူတုိင္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ျပဳလုပ္သည္။ ေက်ာင္း၌ အတတ္ ပညာတုိ႔ကို သိကၽြမ္း နားလည္ေအာင္ သင္ယူရသည္။ ေက်ာင္းမေနဦးေတာ့၊ လုပ္ငန္းခြင္ တစ္ခုခုမွာ လုပ္ငန္း တတ္ကၽြမ္းသူ ဆရာထံမွ လုပ္ပုံ လုပ္နည္းတုိ႔ကို သင္ယူရသည္။ ထုိသုိ႔ သင္ယူခုိက္မွာပင္ မိမိကုိယ္ကို မိမိ ပညာသင္ေပး၍ သင္ယူရသည္။ ဒုတိယ လုပ္ငန္းကိုမူ လူတုိင္း မလုပ္ၾကေခ်။ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္၊ တတ္ကၽြမ္းေအာင္ လုပ္ယူ ရေသာေၾကာင့္ လူတုိင္းက မျပဳလုပ္ လိုေခ်။ အခ်ိဳ႕ကသာ ျပဳလုပ္ ၾကသည္။

ဤေနရာ၌ပင္ လူႏွစ္မ်ိဳး ခဲြျခား ထြက္ေပၚလာသည္။ သူတစ္ပါး သင္ေပးသမွ်ႏွင့္ ကိစၥ ၿပီးေနသူတို႔သည္ အမ်ားစု ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔သည္ ရြက္ၾကမ္း ေရက်ိဳ သာမာန္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္သည္။ မိမိကုိယ္ကို မိမိ တသက္လုံး ပညာသင္ေပးၿပီး ပညာ သင္ယူေနသူတုိ႔သည္ ထုိသူမ်ားထက္ ပုိ၍ ထက္ျမက္ေသာ ဥာဏ္ရွိသည္။ က်ယ္ျပန္႔ေသာ အျမင္ ရွိသည္။ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္အား ပုိ၌ ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ထုိသူတုိ႔သည္ အမ်ား၏ ေရွ႕မွာေန၍ အမ်ားကို ဦးေဆာင္ ၾကရသည္။

ဂစ္ဗန္း ဆုိလုိေသာ ပညာေရးသည္ `ဘက္စုံ ပညာေရး´ ျဖစ္သည္။ လူ၏ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ညီညြတ္စြာ တုိးတက္ ေစေရးဟု ဆုိထားသည္။ လူ၌ စြမ္းရည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိ၏။ ထုိစြမ္းရည္တုိ႔ကို အခ်ိဳးအစား ညီညီ၊ ဟန္ခ်က္ ညီညီ တုိးတက္လာရန္ ႀကိးပမ္းေရး သည္ ပညာေရးပင္ ျဖစ္၏။ ဘက္စုံ ပညာေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အေရးပါလွ၏။ ဗဟုသုတသည္ မ်ားစြာေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံတုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္။ စာေတြ႕၊ ကိုယ္ေတြ႕ ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကို ဆုိလုိသည္။ ထုိထုိေသာ အၾကားအျမင္၊ အေတြ႕အႀကဳံ တုိ႔ကို စာေတြ႕ကိုယ္ေတြ႕ တို႔မွ တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူးပါမွ ပင္ကိုဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ တတ္ေသာ ပညာအစစ္ကို ရရွိနုိင္ ေပမည္။ ကိစၥ တခုခု၊ ျပႆနာ တရပ္ရပ္၌ ပါရွိေသာ အေၾကာင္းအရာ၊ အခ်က္ အလက္တုိ႔ကို ရွာေဖြ ထုတ္ေဖာ္ၿပီးလွ်င္ ဆင္ျခင္၍ မွန္ကန္ သင့္ျမတ္ေသာ ေကာက္ခ်က္၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ တုိ႔ကို ခ်မွတ္ၿပီးေနာက္ လုိအပ္သလုိ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ က်ယ္ျပန္႔ ေသာအျမင္ ရွိဖို႔လိုသည္။ ထုိအျမင္ ရရွိေရး၌ ဗဟုသုတသည္ အလြန္ပင္ အေရးပါလွ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕ ဟူေသာ အေတြ႕အႀကဳံ ႏွစ္မ်ိဳးကို တသက္ပတ္လုံး ဆည္းပူး ၿပီးလွ်င္ သင္ယူ ေနရေပသည္။

စာေတြ႕ ကိုယ္ေတြ႕တုိ႔ကို ရွာေဖြၿပီးလွ်င္ မိမိ၏ ပင္ကို ဥာဏ္ျဖင့္ ထုိးထြင္း သိျမင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းမွသာ အေတြ႕ အႀကဳံတုိ႔၏ အႏွစ္ သာရကို ရႏိုင္ေပမည္။ ေတြ႕ကာ ႀကဳံကာမွ်ျဖင့္ ပညာ မရႏုိင္ေပ။ ဤကိစၥ၌ ဥာဏ္ပညာသင္ အလြန္ပင္ လုိအပ္၏။ ဆုိၾက ပါစို႔၊ အေတြ႕အႀကဳံ တခုကို လူႏွစ္ေယာက္ ႀကဳံေတြ႕ ၾကရ၏။ ထုိအေတြ႕ အႀကဳံမွ ရေသာ ပညာရလာဒ္ခ်င္း တူမည္ မဟုတ္။ ကိုယ္ပုိင္ဥာဏ္၏ အစြမ္းေပၚ၌ မူတည္၍ ရယူရေသာ ပညာျဖစ္သျဖင့္ မတူႏုိင္ေပ။ အသိခ်င္း တူ၏။ ပညာခ်င္း မတူေပ။ အရည္ အေသြးခ်င္း ကြာေနတတ္သည္။

`အေမ မွာတဲ့အတုိင္း၊ ဆရာသင္ ေပးတဲ့အတုိင္း´ သာ လုပ္တတ္သူႏွင့္၊ အရိပ္ျပ အေကာင္ထင္ေသာ ဥာဏ္ႏွင့္ လမ္းစ ေဖာ္ေပး လုိက္ရုံျဖင့္ လမ္းမွန္ ေလွ်ာက္၍ ခရီးေရာက္သူ တုိ႔သည္၊ ပထမ အေျခအေန၌ အဆင့္တူ ေသာ္လည္း တဦးက ေရွ႕သို႔ တုိးတက္ သြားသည္။ က်န္တစ္ဦးက က်န္ခဲ့ေလသည္။

အတတ္ ပညာတုိ႔သည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾက၏။ လူ႔ေလာက၌ ေရတြက္၍ မကုန္ ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ မ်ားျပားလွ၏။ အားလုံးကို သင္ၾကား တတ္ေျမာက္ ႏုိင္မည္ဆုိလွ်င္ ဆုိသူ ရူးရာၾကမည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ အတတ္ပညာကို ေကာင္းစြာ တတ္ေျမာက္ေအာင္ သင္ယူ ထားၿပီးလွ်င္ အျခား အတတ္ပညာ အခ်ိဳ႕ကို ေခါက္မိရုံမွ် သိထားလွ်င္ ေကာင္းေပမည္။ စာမ်ိဳးစုံ ဖတ္ဖုိ႔ လိုမည္။ တတ္ကၽြမ္းသူတုိ႔၏ ေျပာၾကားခ်က္တို႔ကို ၾကားနာဖုိ႔လည္း လုိသည္။ အခါအခြင့္ ႀကဳံတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား ငွားယူ ဖတ္ရႈသင့္သည္။ ငွားယူ သြားခြင့္ မရွိသည့္ စာအုပ္စာတမ္း တုိ႔ကို အခ်ိန္ရတုိင္း စာၾကည့္တုိက္မွာပင္ ဖတ္ရႈ မွတ္သား ရေပမည္။ ႏွီးေႏွာ ဖလွယ္ပဲြမ်ား၊ စာတမ္း ဖတ္ပဲြမ်ား သို႔လည္း အခြင့္ႀကဳံတုိင္း တက္ေရာက္ သင့္ေပသည္။

`ကၽြႏု္ပ္၏ အေတြ႕အႀကဳံ အရဆုိရပါမူ ေက်ာင္းသင္ ပညာေရးသည္ သာမာန္မွ်သာ ျဖစ္သည္။ ပို၍ အေရးပါသည္မွာ တသက္ ပတ္လုံး မိမိကုိယ္ကုိ မိမိ သင္ေပးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေရာက္ဖုိ႔ ခက္ခဲေသာ၊ ေ၀းလံေသာ၊ လူ႔တန္ဖုိး အစစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ေသာ ပန္းတုိင္သုိ႔ အေရာက္သြားရန္ အားသြန္ ႀကိဳးပမ္းျခင္းသည္ အထူးလုိအပ္၏။ ပညာတစ္ရပ္ရပ္၌ အထူး ေလ့လာ သင္ၾကားျခင္း သည္ ေကာင္းပါ၏။ သို႔ေသာ္ ႀကီးက်ယ္ ခက္ခဲေသာ လုပ္ငန္းမ်ား အတြက္ လုိအပ္ေနသည္မွာ ပညာရပ္ တစ္ခု၌ တစ္ဖက္ ကမ္းခတ္ တတ္ေျမာက္ေသာ ပညာရွင္မ်ိဳး မဟုတ္။ သမုိင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာရိတၱ စသည့္ ပညာတုိ႔ အက်ဳံး၀င္ေသာ ပညာကို တတ္ကၽြမ္းေသာ၊ ေထာင့္ခ်ိဳး ညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ပင္ ျဖစ္သည္´ ဟု အေမရိကန္ စာေရး ဆရာႀကီး ဂ်ိန္းစ္ေအ မစ္ခ်နား (James A. Michener) က ဆုိသည္။ (`ေထာင့္ခ်ိဳးညီေသာ၊ လူပီသေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔´ ဟူ၍ ျမန္မာ ျပန္လုိက္ေသာ အဂၤလိပ္ မူရင္းသည္ Well-rounded human beings ျဖစ္သည္။´) Human ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို အထူးျပဳသည့္ အေနျဖင့္ စာလုံးေစာင္းမ်ားျဖင့္ ေရးထားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူပီသေသာဟု ျပန္ဆုိ လုိက္ရပါသည္။

`ပညာဆုိသည္ အုိသည္မရွိ´ ဟူေသာ ဆုိရုိးအတုိင္း တသက္တာ ပညာသင္ယူမႈ ျပဳေနရမည္ ျဖစ္ရာ မိမိထက္ တတ္ကၽြမ္းသူ ဆုိလွ်င္ သားအရြယ္၊ ေျမးအရြယ္ပင္ ျဖစ္ေစကာမူ မိမိက ဆရာတင္၍ သင္ယူရ ေပမည္။ မိမိကိုယ္ မိမိ သိလွ၊ တတ္လွၿပီ အထင္ ႀကီးသူသည္ ပညာ တံခါးကို ပိတ္ထားသူ ျဖစ္သည္။ သူ႔အျမင္သည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဥ္းမည္။ မႈန္ေ၀ လာမည္။ မိမိ၏ ဦးေႏွာက္သည္ တျဖည္းျဖည္း ေျခာက္လာမည္။ ႏွလုံးသားသည္ တစ္ေန႔ တျခား က်ဳံ႕လာမည္။ ေနာက္ဆုံး၌ မည္သူမွ မကပ္၀ံ့၊ မကပ္ခ်င္သည့္ ပညာရွိ စာေျခာက္ရုပ္ႀကီး ျဖစ္သြား ေလေတာ့မည္။

တက္တိုး

(တက္တိုးဧ။္ အေတြးအျမင္မ်ားမွ ေကာက္ႏွႈတ္ေဖာ္ျပသည္။)

××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××××

အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Knowledge and belief)

ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy)

Philosophy ေခၚ ဒႆနိကေဗဒ ၏ မူလ အဓိပၸါယ္ အရင္းအျမစ္သည္ ဂရိနုိင္ငံမွ ဆင္းသက္လာသည္။ Philo ဆိုသည္မွာ Love (အခ်စ္၊ ေမတၱာတရား၊ သေဘာက်စရာ) ဟု အဓိပၸါယ္ရၿပီး Sophis ဆိုသည္မွာ Wisdom (ဉာဏ္ပညာ၊ အသိပညာ၊ ႐ႈျမင္ေတြးေခၚမႈ) မႈ အဓိပၸါယ္ရသည္။

ကၽြန္ုပ္တို႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရပ္တစ္ခု ရွိေနရျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမွာ တစ္ခါတစ္ရံ ကၽြန္ုပ္တို႔ ေတြ႔ႀကံဳရေသာ အေတြ႔ႀကံဳတစ္ခု (သို႔) အသံုးျပဳမည္႔ အရာတစ္ခု၊ လုပ္ေဆာင္မည္႔အလုပ္တစ္ခု၊ ေျပာဆိုမည္႔ စကားတစ္ခြန္းအတြက္ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရွင္တို႔၏ အေတြးအေခၚမ်ားျဖင္႔ ယံုၾကည္မႈ ပိုမိုခိုင္မာေစရန္ျဖစ္သည္။

အထူးသျဖင္႔ အျငင္းပြားဖြယ္ ျပႆနာမ်ားစြာအတြက္ အေျဖမ်ားရရွိဖို႔ အေထာက္အပံ႔မ်ားစြာ ျဖစ္ေစသည္။ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရပ္တြင္ အဓိပၸါယ္သက္မွတ္ခ်က္မ်ား (meaning)၊ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ား (interpretation)၊ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ား (evaluation)၊ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလွ်ာ္စြာ စဥ္းစားခ်င္႔ခ်ိန္နုိင္မႈ (logical consistency)၊ ႏွင္႔ ေရွ႕ေနာက္ညီစြာျဖင္႔ စဥ္းစားခ်င္႔ခ်ိန္နုိင္မႈ (rational consistency) တို႔ ပါဝင္သည္။

အျခား က႑ မ်ားမွာ ဒႆနိကေဗဒတြင္ ပါဝင္ၿပီး သဘာဝ၏ ျဖစ္တည္မႈ၊ သစၥာတရား၊ အသိပညာတို႔ႏွင့္ ဆိုင္ေသာပညာရပ္ (Metaphysics)၊ လူတစ္ဦးခ်င္း အသိပညာႏွင္႔ သက္ဆုိင္ေသာ ဘာသာရပ္ (Epistemology)၊ ကိုယ္က်င္႔တရားႏွင္႔ ပတ္သတ္ေသာ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္းဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္ (Ethics)၊ လူမႈေရးႏွင္႔ နုိင္ငံေရး ဆိုင္ရာ ဒႆနိကေဗဒ (Social and political philosophy)၊ ယုတၱိေဗဒ (သို႔) တကၠေဗဒ (Logic)၊ သဘာဝကို ခံစားျခင္းဆုိင္ရာ ဘာသာရပ္ (Aesthetics) တို႔ ပါဝင္သည္။

္

ပင္ကိုယ္ အာရံုခံ အသိပညာ (sentient) မွ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ခြဲျခားသိျမင္မႈ (Perceiving) ႏွင္႔ ေစ႔ေစ႔စပ္စပ္ ေလ႔လာေစာင္႔ထိန္းမႈ (observing) တို႔ကို ျပင္ပေလာကႏွင္႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ဆက္ဆံ အသံုးခ်တတ္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးသည္။ ျပင္ပ သဘာဝ၏ အစီစဥ္တက် လုပ္ေဆာင္မႈ၏ ထူးျခားေသာ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားကို မွတ္ဥာဏ္၏ တည္ေဆာက္မႈတြင္ ယံုၾကည္မႈ အျဖစ္ သိမ္းဆည္းထားသည္။


အသိပညာ (Knowledge)

အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယေန႔ေခတ္တြင္ အေရးပါမႈအဆင္႔အတန္း ပိုမိုျမင္႔မားလာသည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ လူသားတို႔အေနျဖင္႔ အတန္းပညာမ်ားစြာတက္ေျမာက္ သိထားယံုျဖင္႔ မလံုေလာက္ေတာ႔ေပ။ ေျပာင္းလဲမႈအရွိန္ျမန္ဆန္လြန္းေသာ ယေန႔ေခတ္ကာလ မ်ိဳးတြင္ အသိပညာ (Knowledge) တို႔ကို မည္သည့္အသက္အရြယ္ ေရာက္ေနပါေစ၊ အၿမဲမျပတ္ေလ့လာ ဖတ္ရႈေနမွသာ ခိုင္မာစြာ ရပ္တည္ႏိုင္ေပလိမ္႔မည္။

အလုပ္လုပ္ေနျခင္းျဖင္႔လဲ မလံုေလာက္ပါ။ မိမိတို႔၏ လုပ္ကိုင္ပံု နည္းလမ္းမ်ားအား လမ္းေၾကာင္းမွန္မမွန္၊ စနစ္က်နမႈ ရွိမရွိ မ်ားႏွင္႔ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္မ်ားကို ေဝဖန္နိုင္ဖို႔ လိုအပ္သည္။ ျပင္ပေလာကကို ေလ႔လာၿပီး မိမိကုိယ္ကို အၿမဲမျပတ္ ဆင္ျခင္ ခ်င္႔ခ်ိန္သတိရွိရမည္။ ထိုကဲ့သို ့ဆင္ျခင္ခ်င့္ခ်ိန္ႏုိင္စြမ္း တိုးတက္လာေစဖို ့အတြက္ Knowledge ဆိုေသာ အသိပညာ တို ့ကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ေလ့လာဖတ္ရႈေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ေအာင္ျမင္ႀကီးပြားခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားစြာတို ့၏ ေအာင္ျမင္မႈ လွ်ိဳ ့၀ွက္ခ်က္မွာ ပင္ကိုယ္ ထူးခၽြန္ျခင္းထက္ အားလပ္ခ်ိန္မွန္သမွ်ကို အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်ခဲ ျခင္းက အဓိကျဖစ္သည္။

ယေန႔ကမာၻႀကီးတြင္ အမ်ားႏွင္႔တန္းတူ ေတြးနိုင္၊ သိႏိုင္၊ စဥ္းစားနိုင္၊ ေဝဖန္နုိင္ရန္ႏွင္႔ သံုးသပ္နုိင္ရန္အတြက္ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ျပည္႔စံု ဖို႔မွာ အလိုအပ္ဆံုးျဖစ္သည္။ ထုိအခ်က္ကို လူသားတို႔ ေကာင္းစြာ သေဘာက္ေပါက္ နားလည္ေသာ္လည္း အသိပညာ (Knowledge) ၏ အဓိပၸါယ္ကို ေကာင္းစြာ သေဘာေပါက္မႈ အလြန္အားနည္းေသးသည္။ အထူးသျဖင္႔ ျမန္မာ စာျဖင္႔ ေရးသားထားေသာ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ အသိပညာ ဟူ Label ကို ေတြ႔ရတတ္ၿပီး ထုိေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ေရးသားထားသည္မ်ားမွာ အသိပညာ (Knowledge) မဟုတ္သည္႔ အျခား အေၾကာင္းအရာမ်ားသာ ျဖစ္ေနသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း ????

အသိပညာ (Knowledge) ဆုိသည္မွာ အျမင္႔မားဆံုးအဆင္႔ျဖစ္သည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) သည္ အလည္အလက္အဆင္႔ျဖစ္ၿပီး အခ်က္အလက္ (Data) မွာ အနိမ္႔ဆံုးအဆင္႔ဟူ၍ အၾကမ္းဖ်ဥ္း မွတ္သားနုိင္သည္။

အခ်က္အလက္ (Data) ဆိုသည္မွာ သာမန္ စီးဆင္းမႈတစ္ခု (သို႔) ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲလာမႈတစ္ခုမွ ရရွိေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) ဆိုသည္မွာ အခ်က္အလက္ (Data) မ်ားကို ေခါင္းစဥ္အလိုက္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ၿပီး လူသားတို႔နားလည္ လက္ခံနုိင္ေသာ ျဖစ္နုိင္ေျခရွိသည္႔ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ အသိပညာ (Knowledge) တြင္ အေတြးအေခၚ (Concepts)၊ ကိုယ္ေတြ႔ (သို႔) အေတြ႔အႀကံဳ (experience)၊ ကန္႔သက္ခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာအတြင္း လိုက္ေလွ်ာညီေထြမႈရွိေစရန္ ဖန္တီး စီစဥ္ေပးနုိင္သည္႔ အသိဥာဏ္ (insight that provide a framework for creating)၊ ေဝဖန္ ပိုင္းျခားနုိင္မႈ (evaluating) ႏွင္႔ အခ်က္အလက္ (Information) တစ္ခုကို အသံုးခ်နိုင္မႈတို႔ ပါဝင္သည္။


အသိပညာ (Knowledge) ကို မေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Shallow knowledge) ႏွင္႔ ေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Deep knowledge) ဟူ၍ အဆင္႔အတန္း ႏွစ္မ်ိဳး သက္မွတ္နိုင္ၿပီး ပံုမွန္လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အသိပညာ (Procedural Knowledge) ၊ သဘာဝ အသိပညာ (Declarative Knowledge) ၊ ျမင္႔မားေသာ အသိပညာ (Meta Knowledge) ၊ ကိုယ္တုိင္ေလ႔လာ သင္ၾကားျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Heuristic Knowledge) ၊ ဆက္စပ္ေတြးေတာ တည္ေဆာက္ျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Structural Knowledge) ၊ အသံုးျပဳျခင္း ဆိုင္ရာ အသိပညာ (Procedural knowledge) ဟူ၍ ပိုင္းျခား သတ္မွတ္နိုင္သည္။

အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ မွာအမွန္တကယ္ျဖစ္တည္လွ်က္ရွိေသာ အစစ္အမွန္တရားကို သိရွိလာ ျခင္းျဖစ္သည္။ တနည္းဆိုေသာ္ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေပၚေနေသာ ရွိျခင္းသေဘာ (Being) ကိုသိလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (Knowledge) ကိုယ္တိုင္သည္လည္း (Being) ကိုေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္ဟု ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ ပေလတို (Plato) က ခံယူတင္ျပခဲ့၏။

ပေလတို၏အဆိုအရ စစ္မွန္ေသာအသိပညာဟူသည္မွာ ဘယ္ေသာအခါမွ် မလႊဲမွားႏိုင္ေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ ရမည္။ (Knowledge must be infallible) ထို႕ျပင္ အမွန္တကယ္ရွိေနေသာ အစစ္အမွန္တရား (Reality) ကို ေဖၚျပေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ရမည္။ (Knowledge must have reality as its Oject) ၎လိုအပ္ခ်က္ (သို႔မဟုတ္) အရည္အခ်င္း ႏွစ္ရပ္ ရွိမွသာလွ်င္ စစ္မွန္ေသာအသိပညာ (Knowledge)ျဖစ္သည္ဟု ပေလတိုက အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါသည္။

ထိုသို႔ပင္ William James က အမွန္တရား (Truth) ဆိုသည္မွာ ပထမဦးဆံုး ေတြးေတာ႔ရမည္၊ ထိုအေတြးသည္ တေခဏၰေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္ဘဝေသာ္လည္း ေကာင္း ယခုခ်က္ခ်င္း မွန္ကန္သလို ေနာက္လည္း မွန္ကန္နုိင္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား၏ တည္ၿမဲမႈမွာ အခ်ိန္အေန၊ အခ်ိန္အခါႏွင္႔ လူတို႔၏ သေဘာထားေပၚတြင္သာ မူတည္ေပသည္။

Kenneth E က အသိပညာ (Knowledge) ကို ပံုရိပ္တစ္ခုအျဖစ္လည္း အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုနုိင္သည္။ ထိုပံုရိပ္ကို တိတိက်က် ေဝခြဲ ပိုင္းျခားလို႔ မရပါက ထိုပံုရိပ္သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မွ အမွန္တရားသို႔ ေျပာင္းလဲလာသည္ဟုသာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ရန္အတြက္ စိတ္ကူး၊ အႀကံအစည္ (Idea) အျဖစ္ နီးကပ္လာသည္ဟု ယူဆနိုင္သည္။

ၿခံဳငံုသံုးသပ္ၾကည္႔ပါက အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အေၾကာင္းအခ်က္ တစ္ခု (Information) ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထို အေၾကာင္းအခ်က္သည္ မွန္ကန္မႈရွိသည္၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးေနာက္ တိက်ေသခ်ာတဲ႔ အေျဖ ရရွိၿပီးသား အရာဟု မွတ္သားနုိင္သည္။

ကမာၻဦးအစ လူသားတို႔သည္ အသိပညာ (Knowledge) ကို အသိ၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိျမင္ၿပီးေသာ အမွန္တရား၊ သင္ၾကားမႈ၊ သက္ေသျပနုိင္တဲ႔ အရည္အခ်င္းတစ္ခု လို႔ သက္မွတ္ထားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ အသိပညာ (Knowledge) တစ္ခုကို တိတိက်က် ေသခ်ာနာလည္ရန္အတြက္ မိမိကိုယ္တုိင္ ေတြ႔ႀကံဳနားလည္ဖို႔ လိုအပ္သည္။


ယံုၾကည္မႈ (Belief)
ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ နားလည္မႈလည္းျဖစ္နုိင္သည္၊ ျပည္႔ျုပည္႔စံုစံု မွန္ကန္ဖို႔ မလိုအပ္၊ သို႔ေသာ္ အတိုင္းအတာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုထိေတာ႔ မွန္ကန္မႈရွိရေပမည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ တည္ေဆာက္မႈမ်ားကို အေထာက္အပံ႔ျဖစ္ေစရမည္။ တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ အဆိုျပဳခ်က္ကို ယံုၾကည္သင္႔ မယံုၾကည္သင္႔ အဆံုးအျဖတ္ေပးနုိင္ရမည္။ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကို က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္ေသာ ေျဖရွင္းနိုင္ရမည္။ ယုတၱိရွိစြာ ေတြးေတာနိုင္ရမည္။

ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ တစ္ဦးခ်င္း အယူအဆ၊ တစ္ဦးခ်င္းအသိမ်ား မွတပါး အမ်ားစု၏ ခံယူခ်က္မ်ား၊ ယူဆခ်က္မ်ား၊ အယူဝါဒမ်ား ပါဝင္သည္။ အမွန္တရားဟူေသာ အစိတ္အပိုင္းထဲမွာမွ လူအားလံုးက အျပည္႔အဝႏွင္႔ လက္ခံနုိင္ေစေသာ ေၾကာင္းျပခ်က္တစ္စံုတစ္ရာေၾကာင္႔ အားလံုးကသေဘာတူ ေထာက္ခံလိုက္လွ်င္ ထို အမွန္တရားသည္ ယံုၾကည္မႈအဆင္႔သို႔ ကူးေျပာင္းသြားသည္။

လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ အမွန္တရား မွာ မရွိသေလာက္ ရွားပါးေနၿပီဟု အေတြးအေခၚပညာရွင္မ်ားက ေရွးဦးပိုင္းကတည္းက လက္ခံထားခဲ႔ၾကသည္။ ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ အာခီးမီးဒီး က ေန႔ခင္းခ်ိန္တြင္ မီးအိမ္ထြန္း၍ အမွန္တရားကို ရွာေဖြခဲ႔ဖူးသည္။ ယေန႔ေခတ္ ဆိုလွ်င္ အမွန္တရား၏ ေပ်ာက္ဆံုးမႈပမာဏမွာ မ်ားစြာႀကီးမားလာေပသည္။ အမွန္တရားနည္းပါးလာသည္ႏွင္႔အမွ် ယံုၾကည္မႈ မ်ားလည္း နည္းပါးလာေပသည္။

တစ္ေယာက္တစ္မ်ိဳးေျပာေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို မည္သူမွ် မယံုၾကည္ခ်င္ၾကေပ။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာေရာ နည္းပါးလာၿပီလား ??? စဥ္းစားစရာျဖစ္လာသည္။


အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ

အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈၾကားတြင္ ကြာဟမႈ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိသည္။ ထိုကြာဟမႈကို တိတိက်က် တိုင္းတာဖို႔ မျဖစ္နုိင္ပါေပ။ ရရွိလာသည္႔ အတုိင္းအတာသည္လည္း တိုင္းတာသည္႔ လူမ်ား၏ ယံုၾကည္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲနိုင္သည္ဟု စကၤာပူနိုင္ငံ နန္ယမ္း တကၠသုိလ္ (Nanyang Technological University Singapore ) မွ ေလ႔လာသူ တစ္ဦးက ဆုိသည္။္

Edmund L. Gettier က အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ ယံုၾကည္မႈကို ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာျခင္းျဖစ္သည္။ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အမွန္တရား (Truth) ႏွင္႔ နီးစပ္သည္။ လံုးဝ တူျခင္းေတာ႔မဟုတ္။ ထို ယံုၾကည္မႈ (Belief) ကို တိတိက်က် မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပနုိင္လွ်င္ေတာ႔ အသိပညာ (Knowledge) ဟု အဓိပၸါယ္ သက္မွတ္နုိင္သည္။


အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ အမွန္တရား (Truth) တို႔၏ ထပ္တူက်ရာ တူညီသည္႔ အစိတ္အပိုင္းမွာမွ ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာ သက္ေသျပနုိင္ေသာ တိက်သည္႔အပိုင္းသာ ျဖစ္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သက္ေသျပ၍ရနုိင္သည္။ အေတြ႔ႀကံဳယူနုိင္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အသိပညာအား ေျမႀကီးလို႔ သတ္မွတ္နုိင္သည္။ ယံုၾကည္မႈကိုေတာ႔ ေျမႀကီးအျဖစ္ မသတ္မွတ္နိုင္ေပ။ အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈတို႔၏ အဓိက ျခားနားခ်က္ကို ေမးပါက အသိပညာဆိုသည္မွာ သက္ေသျပနုိင္သည္႔အရာျဖစ္သည္။ ၎တြင္ ေျဖရွင္းနုိင္မႈ စြမ္းအားမ်ား ရွိသည္။ ယင္းဂုဏ္သတၱိမ်ားႏွင္႔ ျပည္႔စံုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ၿပီး မျပည္႔စံုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈသာ ျဖစ္ေပသည္။


အသိပညာ၊ ယံုၾကည္မႈ ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ

ဒႆနိကေဗဒ ဘာသာရပ္၏ အႏွစ္သာရျဖစ္ေသာ S ႏွင္႔ P တို႔ျဖင္႔ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တို႔ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) တို႔၏ ဆက္စပ္မႈကို သက္ေသျပနို္င္သည္။

ပထမ တစ္ဖက္တြင္ S သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တစ္ခုျဖစ္ၿပီး P သည္ အမွန္တရား (သို႔) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ ရွိေသာ မွ်တမႈ ျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ S မွ P ကို သိနုိင္သည္သည္။ (S knows that p iff S's belief that p is (i) true and (ii) justified.) ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား (Truth) တစ္ခု (သို႕) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ရွိသည္႔ မွ်တမႈတစ္ခုကို ယံုၾကည္မႈ (Belief) အျဖစ္ သိ နိုင္သည္။ P သည္အမွန္တရား (Truth) ျဖစ္သည္။ ထိုမွတဆင္႔ S မွ P ကို ယံုၾကည္သည္။ ထို႔ေနာက္ S မွ P ကို မွ်တေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင္႔ ယံုၾကည္သည္။ P သည္ S အတြက္ အသိပညာ ျဖစ္လာသည္။ ၎ မွာ အသိပညာ (Knowledge) ၊ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) ပင္ျဖစ္သည္။

ဒုတိယတစ္ဖက္တြင္ မည္သူမဆို အျခား အသိပညာ (Knowledge) မည္မွ် ျပည္႔စံုၾကြယ္ဝသည္ျဖစ္ေစ တစ္စံုတစ္ခု အေပၚ ယံုၾကည္မႈ (Belief) အလြန္အမင္း မ်ားပါက အျခားအသိပညာမ်ားက သံုးမရျဖစ္သြားေပသည္။ ဥပမာ၊ ဘာသာတရား အယူဝါဒ တစ္ခု (သို႔) နိုင္ငံေရး အယူဝါဒ တစ္ခုတြင္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မ်ားေနပါက ထို ပုဂၢိဳလ္သည္ မည္မွ် ထူးခၽြန္ထက္ျမတ္သူျဖစ္ေစ၊ မည္မွ် အသိ/အတတ္ပညာ ျပည္႔စံုသူျဖစ္ေစ အစြန္းေရာက္သြားနုိင္သည္။ ထိုအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ထို ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးကို ယံုၾကည္မႈ ျမင္႔မားသူ အျဖစ္သာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) လိုအပ္ေသးသူအျဖစ္ သံုးသပ္နုိင္သည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အသိပညာ (Knowledge) ကို ေလွ်ာ႔က်ေစသည္ (သို႔) အေႏွာက္ယွက္ျဖစ္ေစသည္ဟု လည္း မွတ္သားနိုင္ေပသည္။

ႀကိဳးစားပါဦးမည္
မီးျပတိုက္
http://www.meepyatite.info/